راه اندازی سیستم پیشرفته تلفن

این وبلاگ به موضوع راه اندازی voip می پردازد.

راه اندازی سیستم پیشرفته تلفن

این وبلاگ به موضوع راه اندازی voip می پردازد.

سلام . با قسمت پانزدهم از سری مقالات آموزش نحوه نوشتن VOIP DIAL PEER ویپ سیسکو در خدمت شما عزیزان هستیم . در این قسمت از دوره بلاگی CCNA Collaboration می‌خواهیم مبحث نوشتن Dial Peer ها را با آموزش نحوه نوشتن VOIP Dial Peer ادامه دهیم و سناریوی مطرح شده در قسمت چهاردهم را کامل نماییم . با ما همراه باشید .

نحوه نوشتن VOIP DIAL PEER :

اگر به خاطر داشته باشید در قسمت چهاردهم ، نحوه نوشتن POTS Dial Peer ها را مورد بررسی قرار دادیم و گفتیم که چگونه می‌توانیم دستگاه‌ها و تجهیزاتی که برای برقراری ارتباط از IP Address استفاده نمی‌کنند را به روتر سیسکو متصل نماییم . همانطور که گفته شد در این قسمت از سری مقالات آموزشی ویپ سیسکو می‌خواهیم نحوه نوشتن VOIP Dial Peer ها در روتر سیسکو را مورد بررسی قرار دهیم و سناریوی مطرح شده در جلسه‌ی قبل را با نوشتن VOIP Dial Peer های آن تکمیل نماییم . برای شروع ، شکل سناریوی قسمت قبل را مجددا مشاهده نمایید .

آشنایی با dial peer

همانطور که در تصویر فوق مشاهده می‌کنید ، ارتباط دو روتر از طریق بستر WAN برقرار شده است . خدمات ویپ همانطور که همه‌ی ما می‌دانیم روتر‌ها برای برقراری ارتباط از IPها استفاده می‌کنند یا به عبارتی IP Address را می‌فهمند . بنابراین برای این که ارتباط تماس‌ها را بین دو روتر برقرار کنیم باید از VOIP Dial Peer ها استفاده نماییم که در ادامه با نحوه نوشتن آن آشنا خواهید شد .

نوشتن VOIP Dial Peer برای برقراری ارتباط بین دو روتر :

در مرحله‌ی اول می‌خواهیم روتر سمت چپ را تنظیم کنیم تا تماس‌های لازم را به سمت روتر سمت راست هدایت کند .

در قدم اول باید وارد مود کانفیگ شویم و یک Dial Peer از نوع ویپ با یک تگ منحصر به‌ فرد ایجاد نماییم . ( در این جا عدد ۲۰۰۰ را در نظر گرفته‌ایم )

Router# conf t
Router(config)# dial-peer voice 2000 VOIP

در قدم بعدی باید یک الگوی تماس ایجاد کنیم .

Router(config-dial-peer)# destination-pattern 2…

همانطور که مشاهده می‌کنید الگوی تماس را روی …۲ قرار داذیم ، یعنی هر تماسی که شماره گرفته شده در آن چهار رقمی بوده و با ۲ آغاز شود را با این Dial Peer ساخته شده Match کن .

در مرحله‌ی بعد کدک تماس را مشخص می‌کنیم که بسته به نوع سناریوی شما می‌تواند حالت‌های مختلفی داشته باشد . در اینجا ما کدک را روی G711ulaw قرار می‌دهیم .

Router(config-dial-peer)# codec G711ulaw

در قدم آخر باید مقصد مورد نظر برای هدایت تماس را تعیین نماییم .

Router(config-dial-peer)# session target IPV4:10.1.1.2

حال نوبت به تنظیم روتر سمت راست برای هدایت تما‌س‌های لازمه به سمت روتر سمت چپ می‌رسد . با توجه به نکاتی که تا این مرحله مطرح کردیم برای نوشتن VOIP Dial Peer روتر سمت راست داریم :

Router# conf t
Router(config)# dial-peer voice 1000 VOIP
Router(config-dial-peer)# destination-pattern 110.
Router(config-dial-peer)# codec G711ulaw
Router(config-dial-peer)# session target IPV4:10.1.1.1

نکته : برای مشاهده debug های dial peer ها می‌توانید از کامند debug voip dialpeer در مود enable استفاده نمایید .

نکته : در صورتی که کدک‌ تماس در دو طرف یکسان نباشد تماس شما به درستی برقرار نخواهد شد . خدمات voip کدک پیش‌فرض VOIP Dial Peer ها G729 می‌باشد‌ .

نحوه نوشتن VOIP Dial Peer ها نیز در همین نقطه به پایان می‌رسد . در قسمت بعدی بحث را با یکی دیگر از مطالب جذاب دنیای سیسکو ادامه خواهیم داد . در صورت وجود هرگونه سوال یا ابهام می‌توانید از طریق بخش دیدگاه‌ها با کارشناسان گروه ویپینگ در ارتباط باشید .

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۲ آبان ۹۸ ، ۱۳:۵۵
ویرا ویرا

سلام . با قسمت چهاردهم از سری مقالات آموزشی ویپ سیسکو در خدمت شما عزیزان هستیم . در این قسمت از سری مقالات آموزشی دوره CCNA Collaboration می‌خواهیم بحث Dial Peer ها را که در قسمت سیزدهم در مورد آن‌ها صحبت کردیم را ادامه دهیم . همانطور که در قسمت قبلی مقالات گفته شد ، به طور کلی دو نوع Dial Peer داریم . یکی POTS Dial Peer و دیگری VOIP Dial Peer که همانطور که از عنوان مقاله پیداست در این قسمت از آموزش‌های VOIP می‌خواهیم با نحوه نوشتن POTS Dial Peer ها در روتر سیسکو آشنا شویم . با ما همراه باشید .

نحوه نوشتن POTS DIAL PEER :

اگر به خاطر داشته باشید ، گفتیم که از POTS Dial Peer ها برای برقراری ارتباط با تجهیزاتی که IP Address را نمی‌فهمند ، استفاده می‌کنیم . ( مانند پورت FXO ، FXS ، E&M و یا Digital Interfaceها ) . برای این که درک درستی نسبت به این مطالب داشته باشید ، خدمات ویپ بحث را در قالب یک سناریو ادامه خواهیم داد . به تصویر ذیل دقت کنید :

آشنایی با dial peer

همانطور که در تصویر مشاهده می‌کنید ، در سناریوی ما دو نوع سیستم آنالوگ وجود دارد که از IP Address استفاده نمی‌کنند . اولی ماژول‌های FXS با شماره‌های ۱۱۰۱ و ۱۱۰۲ ، دومی دستگاه مرکز تلفنی آنالوگ با شماره‌‌های ۲XXX که از طریق کارت VWIC به روتر B متصل شده است . در ابتدا می‌خواهیم ارتباط بخش FXS را راه اندازی نماییم .

نوشتن POTS Dial Peer برای ارتباط با FXS :

در قدم اول باید وارد مود کانفیگ روتر خود شوید و توسط کامند ذیل یک Dial Peer از نوع POTS ایجاد نمایید .

Router# conf t
Router(config)# dial-peer voice 1101 pots

عدد ۱۱۰۱ که در کامند فوق مشاهده می‌کنید تنها یک تگ منحصر به فرد برای Dial Peer می‌باشد و می‌تواند هر مقدار عددی داشته باشد . ( این مقدار ارتباطی به شماره داخلی FXS ندارد اما معمولا شماره داخلی را قرار می‌دهیم . )

در قدم بعدی باید یک الگوی یا شماره تماس و آدرس پورت را تعیین نماییم .

Router(config-dial-peer)# destination-pattern 1101
Router(config-dial-peer)# port 0/0/0

با کامند‌های فوق تعیین می‌کنیم که زمانی که مقصد تماس ۱۱۰۱ بود ، باید تماس به سمت پورت ۰/۰/۰ ارسال شود . به همین ترتیب برای داخلی ۱۱۰۲ داریم :

Router# conf t
Router(config)# dial-peer voice 1102 pots
Router(config-dial-peer)# destination-pattern 1102
Router(config-dial-peer)# port 0/0/1

مراحل نوشتن POTS Dial Peer ها برای پورت‌های FXS به پایان رسید و اکنون هر یک از داخلی‌ها می‌تواند به سادگی با طرف مقابل خود ارتباط برقرار کند . در ادامه به نوشتن POTS Dial Peer برای هدایت تماس‌ها به سمت مرکز تلفن آنالوگ از طریق کارت VWIC می‌پردازیم .

نوشتن POTS Dial Peer برای ارتباط از طریق VWIC :

برای نوشتن Dial Peer جهت برقراری ارتباط با VWIC پس از اعمال تنظیمات اولیه ماژول دیجیتا ، مانند مرحله‌ی قبل ابتدا یک Dial Peer ایجاد می‌کنیم .

Router# conf t
Router(config)# dial-peer voice 2000 pots

در قدم بعدی مجددا باید یک الگوی تماس و آدرس پورت را تعیین نماییم .

Router(config-dial-peer)# destination-pattern 2…
Router(config-dial-peer)# port 1/0:23
Router(config-dial-peer)# no digit-strip

با کامند اول یک الگوی تماس ایجاد کردیم به این صورت که هر تماسی را که با عدد ۲ آغاز شود و سه رقم بعدی ( سه نقطه ) آن هر میزان دلخواهی باشد را شامل می‌شود . با کامند دوم تعیین می‌کنیم که این الگوی تماس باید به سمت پورت مورد نظر ما ارسال شود ( چون ارتباط با مرکز تلفن آنالوگ از نوع T1 است و سیگنالینگ T1 روی کانال ۲۳ ارسال می‌شود ، تماس را به ۱/۰:۲۳ ارسال می‌کنیم ) .

همیشه به خاطر داشته باشید ، زمانی که یک Destination pattern ایجاد می‌کنید ، خدمات voip اگر درون الگوی شما اعداد ثابت وجود داشته باشد ( مثلا عدد ۲ در الگوی فوق میزان ثابت و سه نقطه نشان دهنده سه عدد متغییر می‌باشد ) روتر ابتدا آن عدد را حذف نموده و سپس به سمت مقصد مورد نظر شما ارسال می‌کند . حال همانطور که در تصویر می‌بینید شماره‌های مرکز تلفن آنالوگ به صورت ۲XXX می‌باشد . بنابراین باید قانون حذف اعداد ثابت لغو شود که برای این کار از کامند سوم ( no digit-strip ) استفاده می‌کنیم .

نکته : نحوه نوشتن Destination patternهای پیچیده‌تر و متنوع در مقالات بعدی به صورت کامل بررسی خواهد شد.

نکته : برای ارسال تماس‌ها به FXO در روتر باید یک الگوی تماس که شامل همه‌ی مقصد‌ها شود ایجاد کنیم و به سمت پورت‌های FXO ارسال کنیم . برای این کار کافی است یک Dial Peer ایجاد نموده و الگوی تماس را روی T. قرار دهیم . ( الگوی T. مانند دیفالت روت عمل می‌کند و در صورتی که تماس‌ها با هیچ یک از Dial Peerها match نشود به سمت آن مقصد ارسال می‌شود . )

Router# conf t
Router(config)# dial-peer voice [tag] pots
Router(config-dial-peer)# destination-pattern .T
Router(config-dial-peer)# port [FXO Ports]

نکته : برای مشاهده تمامی Dial Peer های نوشته شده می‌توانید از کامند ( Show Dial-peer voice summary ) استفاده نمایید .

آموزش نحوه نوشتن POTS Dial Peer ها در این نقطه به پایان می‌رسد . در قسمت بعدی بحث را با نحوه نوشتن VOIP Dial Peer ها ادامه خواهیم داد . در صورت وجود هر گونه سوال یا ابهام در مورد مقاله فوق می‌توانید از طریق فیلد دیدگاه‌ها با کارشناسان ویپ گروه ویپینگ در ارتباط باشید .

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۲ آبان ۹۸ ، ۱۳:۵۴
ویرا ویرا

سلام . با قسمت سیزدهم از سری مقالات آموزش VOIP سیسکو در خدمت شما عزیزان هستیم . در این قسمت از مجموعه مقالات آموزشی ویپ می‌خواهیم به یکی از مهم‌ترین مباحث CCNA Collaboration بپردازیم . همانطور که از عنوان مقاله پیداست موضوع مورد بحث این قسمت از مقالات آموزشی ، بررسی کاربرد Dial Peer ها و انواع آن در روتر سیسکو می‌باشد . برای آشنایی با این مبحث مهم با ما همراه باشید .

کاربرد DIAL PEER در روتر چیست ؟

به احتمال زیاد به عنوان علاقه‌مندان به دنیای سیسکو با مفهوم Static Route در روتر‌ها آشنایی دارید . زمانی که روتر خود را از طریق بستر‌ها و پورت‌های مختلف به نقاط دیگر متصل می‌کنید ، برای این که روتر بتواند عمل مسیریابی و هدایت بسته‌ها را انجام دهد باید Routeهای گوناگونی را به شکل‌های مختلف درون روتر خود ایجاد نمایید . Dial Peerها مفهومی مشابه Static Routeها را دارند . زمانی که روی روتر خود ماژول‌ها و کارت‌های گوناگون مانند FXSها ، FXOها و … را قرار می‌دهید باید توسط Dial Peerها مسیر‌ها و قوانینی برای استفاده از این ماژول‌ها و برقراری ارتباط صوتی ایجاد نمایید .

برای درک بهتر این موضوع تصور کنید که یک تلفن سیسکو را روی CME روتر خود رجیستر نموده و یک خط تلفن را به ماژول FXO خود در پشت روتر وصل کرده‌اید . در این مرحله پس از تنظیم پارامتر‌های ماژول FXO ، باید با نوشتن Dial Peerها در روتر ، قوانینی ایجاد نمایید تا زمانی که یک کاربر طبق یک الگوی خاص شماره‌ای را با تلفن شماره‌گیری می‌کند ، تماس وی از طریق پورت FXO به سمت مخابرات ارسال شود و یا برعکس زمانی که تماسی از سمت مخابرات به سمت روتر ارسال می‌شود ، تماس به صورت مستقیم به سمت تلفن کاربر هدایت شود .

مثال فوق یک نوع ساده از کاربرد Dial Peer در روتر را نشان می‌دهد . خدمات ویپ بدیهی است که با پیچیده‌تر شدن سناریو ، روند هدایت تماس‌ها و نوشتن Dial Peerها نیز پیچیده‌تر خواهد شد .

انواع DIAL PEER و کاربرد آن‌ها :

حال که با مفهوم و کاربرد Dial Peer آشنا شدید بهتر است بدانید که به طور کلی Dial Peerها از دو نوع متفاوت تشکیل می‌شوند :

  • Plain Old Telephone Service (POTS) Dial Peer : از این نوع Dial Peer برای تعیین دسترسی به سیستم‌های قدیمی آنالوگ یا دیجیتال استفاده می‌شود . یا به عبارت دیگر زمانی که می‌خواهیم دسترسی را به ماژول‌هایی مانند FXO ، FXS ، E&M و یا پورت‌های دیجیتال تعیین نماییم از این نوع Dial Peer استفاده می‌کنیم .
  • Voice Over IP (VOIP) Dial Peer : از این نوع Dial Peer برای تعیین دسترسی به سیستم‌ها و تجهیزاتی استفاده می‌شود که از IP Address برای برقراری ارتباط با نقاط دیگر استفاده می‌کنند .

برای درک بهتر موضوع به تصویر ذیل دقت کنید . این تصویر در کتاب CCNA Collaboration 210-060 برای درک بهتر انواع Dial Peerها آورده شده است . ( شما می‌توانید این کتاب را از از بخش کتابخانه سایت دریافت نمایید )

انواع Dial Peer ها در سیسکو

  1. در این بخش از POTS Dial Peer برای تعیین دسترسی به پورت E&M استفاده شده است . ( این پورت بر روی برخی PBXها و تجهیزات خاص قرار دارد که از مفهوم IP برای برقراری ارتباط پشتیبانی نمی‌کند . )
  2. در این بخش از POTS Dial Peer برای تعیین دسترسی به پورت FXS استفاده شده است . همانطور که می‌دانید این پورت به صورت آنالوگ فعالیت می‌کند و از IP آدرس پشتیبانی نمی‌کند .
  3. در این قسمت در طرف مقابل ، یک روتر دیگر قرار دارد که مفهوم IP Address برای آن تعریف شده است . بنابراین باید از VOIP Dial Peer برای تعیین دسترسی استفاده نماییم .
  4. در قسمت چهارم هم برای تعیین اطلاعات دسترسی به بستر PSTN از POTS Dial Peer استفاده شده است .

Voice Call Legs چیست ؟

برای این که بتوانید در سناریوی خود ، Dial Peerها را به درستی تنظیم کنید باید با مفهوم Call Legs آشنایی داشته باشید . به طور خلاصه می‌توان گفت به تعداد مسیر‌های ورودی و خروجی روتر‌ها Call Legs گفته می‌شود . برای درک بهتر موضوع به تصویر ذیل دقت کنید .

مفهوم Call legs در روتر سیسکو

همانطور که در تصویر فوق مشاهده می‌کنید ، زمانی که تلفن سمت چپ تماسی را به سمت راست ارسال می‌کند ، برای این که تماس بتواند مسیر را طی کند و به تلفن سمت راست برسد به چهار Call Legs احتیاج داریم . هر Call Legs بیانگر یک Dial Peer است که باید روی روتر تنظیم شده باشد .

  • Call Leg 1 : تماس ارسال شده از تلفن توسط پورت FXS دریافت می‌شود . ( POTS Dial Peer )
  • Call Leg 2 : تماس از طریق بستر IP به سمت روتر دوم ارسال می‌شود . ( VOIP Dial Peer )
  • Call Leg 3 : تماس ارسال شده از روتر اول ، توسط روتر دوم دریافت می‌شود . ( VOIP Dial Peer )
  • Call Leg 4 : تماس به سمت تلفن سمت راست ارسال می‌شود . ( POTS Dial Peer )

حال اگر قرار باشد تماس به صورت برعکس از سمت راست به چپ ارسال شود مجددا ما به ۴ Call Legs نیازمندیم .

بررسی Dial Peer و انواع آن در همین نقطه به پایان می‌رسد . تا این مرحله با کاربرد Dial Peer آشنا شدیم و خدمات voip یاد گرفتیم که از هر کدام از انواع آن در چه زمان‌هایی باید استفاده کنیم . در قسمت‌های بعدی نحوه نوشتن و تنظیم این Dial Peerها را به طور کامل بررسی خواهیم نمود . در صورت وجود هرگونه سوال یا ابهام در مورد مقاله فوق می‌توانید از طریق بخش دیدگاه‌ها با کارشناس ویپ سیسکو گروه ویپینگ در ارتباط باشید .

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۲ آبان ۹۸ ، ۱۳:۵۳
ویرا ویرا

سلام . با قسمت دوازدهم از سری مقالات آموزش VOIP سیسکو در خدمت شما عزیزان هستیم . همانطور که از عنوان مقاله پیداست ، در این قسمت از مجموعه مقالات CCNA Collaboration می‌خواهیم به بررسی ماژول VWIC در روتر سیسکو بپردازیم و تنظیمات اولیه برای راه‌اندازی این ماژول برای اتصال به خطوط E1 را معرفی نماییم . با ما همراه باشید .

کاربرد ماژول VWIC در روتر سیسکو چیست ؟

تصویری که در ادامه مشاهده می‌کنید یکی از مدل‌های ماژول‌ دیجیتال VWIC ( مدل VWIC2-1MFT-E1/T1 ) می‌باشد . از این نوع ماژول می‌توان در دو حالت دیتا و یا پورت دیجیتال صوت در روتر سیسکو استفاده نمود به همین دلیل در اولین قدم در راه‌اندازی این ماژول باید نوع استفاده‌ی خود را در روتر سیسکو مشخص نمایید تا تنظیمات مربوط به نوع مصرف شما برای شما نمایش داده شود . اگر پیش از تنظیم ماژول VWIC در روتر سیسکو نتیجه کامند show ip interface brief را مشاهده کنید ، می‌بینید که پورت مورد نظر در لیست خروجی قرار ندارد چرا که روتر هنوز نمی‌داند که شما می‌خواهید از این ماژول در چه نوع ارتباطی استفاده نمایید .

در ادامه مقاله نحوه تنظیم این ماژول جهت استفاده برای ارتباط VOICE را مورد بررسی قرار خواهیم داد خدمات ویپ و در قسمت‌های بعدی مقالات کامند‌های لازمه جهت تنظیم این کارت برای ارسال پکت‌های دیتا را نیز معرفی خواهیم نمود .

ماژول vwic

تنظیمات ماژول VWIC برای ارتباط E1 در روتر سیسکو :

همانطور که در ابتدای دوره مطرح کردیم در بسیاری از سازمان‌ها و ادارات به دلیل بالا بودن تعداد تماس‌های ورودی و خروجی از خطوط E1 و T1 برای برقراری تماس‌های تلفنی استفاده می‌شود . همانطور که گفتیم خطوط T1 بیشتر در کشور‌هایی مانند آمریکا و ژاپن مورد استفاده قرار می‌گیرد و خطوط E1 در ایران و کشور‌های اروپایی کاربرد دارد .

برای اتصال به این خطوط در مرحله‌ی اول باید خط دریافت شده از مخابرات را به مودم‌های مخصوصی که برای این خطوط طراحی شده‌اند متصل نمایید . در مرحله‌ی بعد باید خروجی مودم را به ماژول VWIC در روتر سیسکو وصل کنید و بعد کارت VWIC را متناسب با نوع خط خود کانفیگ نمایید .

گفتیم که در اولین مرحله باید نوع استفاده خود از این ماژول را برای روتر تعیین کنیم که به دلیل پرکاربرد بودن حالت E1 ، تنظیمات این نوع از خطوط را برای ماژول خود در نظر می‌گیریم . بنابراین در مرحله‌ی اول در مود کانفیگ داریم :

Router (config) # card type e1 0 0

با این کامند نوع استفاده ماژول را از نوع خطوط دیجیتال e1 تعیین کردیم . عدد ۰ ۰ که در آخر این کامند مشاهده می‌کنید نشان دهنده جایگاهی از روتر است که کارت VWIC را درون آن قرار داده‌ایم .

در مرحله‌ی بعد باید Clock را تعیین کنیم که می‌خواهیم طوری تنظیم کنیم تا آن را از خود خط دریافت نماید . بنابراین داریم :

Router (config) # network-clock-participate wic 0

در گام بعدی باید نوع سوییچ مخابرات را تعیین کنیم که معمولا روی یکی از دو نوع primary-net5 و یا primary-ni قرار می‌دهیم .

Router (config) # isdn switch-type primary-net5

در قدم بعدی باید Timeslotها را برای کارت خود تعیین کنیم . بنابراین به تنظیمات ماژول مورد نظر وارد می‌شویم و تعداد Timeslotها را تعیین می‌کنیم .

Router (config) # controller e1 0/0/0

Router (config–controller) #  pri-group timeslots 1-30

همانطور که گفته شد هنگامی که از خطوط E1 و متد سیگنالینگ CCS استفاده می‌کنیم ، ۳۰ کانال صوتی برای برقراری تماس در اختیار داریم که برای تعیین این متد سیگنالینگ و این تعداد کانال از کامند فوق ایتقاده کردیم .

نکته : اگر می‌خواستیم timeslotها را برای متدد CAS تنظیم کنیم باید از ds0-group به جای pri-group استفاده می‌کردیم . بدیهی است که timeslots نیز بین ۱-۲۴ انتخاب می‌شد .

نکته : اگر DSP یا PVDM روتر برای انتخاب ۳۰ کانال کافی نبود در مرحله‌ی آخر با پیغام خطا مواجه می‌شدیم . چرا که پردازنده سیگنالینگ کافی برای پردازش ۳۰ کانال صوتی روی روتر وجود نداشت و ما مجبور بودیم میزان timeslots را در بازه کمتری قرار دهیم .

نکته : حال اگر وضعیت voice portهای خود را با کامند show voice port summary مشاهده کنید ، لیستی مانند تصویر ذیل را خواهید دید .

 
ماژول vwic و خطوط e1
 

نکته : عدد ۱۵ که در انتهای portها مشاهده می‌کنید نشان دهنده کانالی است که برای سیگنالینگ رزرو شده است . اگر این ماژول را با کامند ds0-group کانفیگ کرده بودیم عدد آخر پورت‌ها ۲۳ نوشته می‌شد .

این قسمت از سری مقالات آموزش ویپ سیسکو نیز در همین نقطه به پایان می‌رسد . خدمات voip تا این مرحله نحوه تنظیم کارت fxo ، fxs و vwic را مورد بررسی قرار دادیم . در قسمت بعدی از مقالات آموزشی ویپ یاد خواهیم گرفت که چگونه باید تماس‌ها را توسط این ماژول‌ها به خارج از روتر هدایت کنیم و چگونه باید تماس‌های دریافتی از بیرون روتر را درون روتر ساماندهی نماییم . در صورت وجود هرگونه سوال یا ابهام در مورد نحوه تنظیم ماژول فوق می‌توانید از طریق بخش دیدگاه‌ها با کارشناسان گروه VoiPing در ارتباط باشید .

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۱ آبان ۹۸ ، ۱۱:۵۴
ویرا ویرا

سلام . وقت بخیر . با قسمت دهم از سری مقالات آموزش VOIP سیسکو در خدمت شما عزیزان هستیم . در این قسمت از مقالات آموزشی ویپ می‌خواهیم به بررسی یکی از ماژول‌های کاربردی یعنی ماژول FXS در روتر سیسکو بپردازیم و برخی از کامند‌های کاربردی برای راه‌اندازی این قطعه را معرفی کنیم . با ما همراه باشید . 

معرفی ماژول FXS در روتر سیسکو :

هنگامی که شما قصد پیاده‌سازی یک سناریوی ویپ را دارید قطعا با تجهیزاتی مانند فکس ، مودم ، تلفن آنالوگ و … رو به رو خواهید شده ، که از شما درخواست می‌شود تا این تجهیزات را نیز به روتر سیسکو سازمان متصل نمایید . همانطور که می‌دانید تجهیزات نامبرده از خطوط آنالوگ برای برقراری ارتباط با دیگر تجهیزات و خطوط استفاده می‌کنند ، به همین دلیل برای اتصال این تجهیزات به روتر نیازمند ماژولی با نام FXS خواهید بود . که می‌توانید تصویر آن را در ادامه مشاهده نمایید .

 
FXS در روتر سیسکو
 

ماژولی که در تصویر فوق مشاهده می‌کنید VIC2-2FXS نام دارد . کار اصلی این ماژول برقراری ارتباط تجهیزات آنالوگ مانند تلفن‌های معمولی با روتر سیسکو می‌باشد .

زمانی که شما این ماژول را تهیه می‌کنید باید دریچه‌ی مربوطه را در پشت روتر باز کرده و این ماژول را درون آن قرار دهید . نکته‌ی مهمی که باید به آن توجه داشته‌ باشید این است که این ماژول برای کارکردن به PVDM ( که در قسمت دوم مقالات آموزش ویپ سیسکو مورد بررسی قرار دادیم . ) نیازمند است .

 
محل قرارگیری ماژول‌ها در روتر سیسکو
 

هنگامی که این ماژول را به روتر خود متصل می‌کنید ، اگر کامند ذیل را در روتر خود وارد کنید نتیجه‌ای مشابه تصویر ذیل را خواهید دید .

 
تنظیم fxs در روتر cisco
 
 

تنظیمات FXS در روتر سیسکو :

پس از اتصال ماژول FXS به روتر سیسکو باید سه پارامتر مهم را برای این ماژول تنظیم نمایید .

  • سیگنالینگ
  • Call Progress Tone
  • اطلاعات Caller ID

تنظیم سیگنالینگ برای FXS :

همانطور که در قسمت اول مقالات آموزش ویپ سیسکو گفته شده ، خط آنالوگ دارای دو نوع سیگنالینگ loop start و ground start می‌باشد که به کمک کامند ذیل می‌توانید نوع مورد نظر خود را برای ماژول آنالوگ FXS مشخص نمایید .

Router (config)# voice-port 0/0/0
Router (config-voiceport)# signal loopstart

 

تنظیم Call Progress Tone برای FXS :

منظور از cptone یا call progress tone بوق‌هایی می‌باشد که هنگام تماس با یک نقطه‌ی دیگر می‌شنوید . خدمات ویپ به عنوان مثال اگر به کشور‌ دیگری سفر کرده باشید حتما متوجه شده‌اید که هنگام برقراری تماس تلفنی نوع بوق دستگاه و یا بوق اشغال تلفن نسبت به کشور خودتان متفاوت خواهد بود . دلیل وجود این امر تفاوت فرکانس سیگنال‌ها در مراکز مخابرات نقاط مختلف می‌باشد . از این رو یکی از مهم‌ترین پارامتر‌هایی که باید برای پورت FXS خود تنظیم نمایید cptone می‌باشد چرا که در صورت عدم سازگاری بوق‌های دریافتی با پارامتر تعریف‌شده در روتر شما ، ممکن است با مشکلاتی مانند قطع نشدن تماس ، مشکلات Caller ID و … مواجه شوید . کامند‌ لازم برای تنظیم این پارامتر عبارت است از :

Router (config)# voice-port 0/0/0
Router (config-voiceport)# cptone ES

 

نکته : هنگامی که Help کامند فوق را مشاهده می‌کنید ، کشور ایران را بین لیست نمایش داده شده نمی‌بینید . بنابراین باید کشوری را که نزدیک‌ترین cptone را به ایران دارد انتخاب کنید . به عنوان مثال یکی از کشور‌هایی که نزدیک‌ترین cptone را به ایران دارد اسپانیا می‌باشد .

تنظیم Caller ID برای FXS :

آخرین پارامتری که باید برای تنظیم FXS در روتر سیسکو خود وارد نمایید Caller ID می‌باشد . به کمک این پارامتر یک CID برای این خط تلفن تعریف می‌کنید تا برای هدایت تماس به سمت این پورت از آن استفاده نمایید ( نحوه هدایت تماس در جلسات بعدی مورد بررسی قرار می‌گیرد ) .

برای تنظیم این پارامتر از کامند ذیل استفاده می‌کنیم .

Router (config)# voice-port 0/0/0
Router (config-voiceport)# station-id neme (اختصاص یک نام)
Router (config-voiceport)# station-id number (عدد مورد نظر که بهتر است شماره داخلی این تلفن باشد)

 

تنظیمات اولیه برای ماژول FXS در همین نقطه به پایان می‌رسد . خدمات voip در قسمت بعدی ، آموزش را با بررسی ماژول FXO در روتر سیسکو ادامه خواهیم داد . در صورت وجود هرگونه مشکل یا ابهام در مورد این مقاله می‌توانید سوالات خود را از طریق دیدگاه‌ها با کارشناس ویپ سیسکو گروه ویپینگ در میان بگذارید .

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۱ آبان ۹۸ ، ۱۱:۴۸
ویرا ویرا

سلام . با قسمت نهم سری مقالات آموزش ویپ سیسکو در خدمت شما عزیزان هستیم . در این قسمت از آموزش‌های VOIP می‌خواهیم مطالبی را که تا این مرحله در مقالات آموزش VOIP سیسکو مطرح کرده‌ایم را در قالب یک سناریوی عملی مرور کنیم و توسط نرم‌افزار Packet Tracer ، با نحوه راه اندازی CME و ایجاد فایل کانفیگ تلفن‌ها بیشتر آشنا شویم . با ما همراه باشید .

تذکر : در مراحل راه اندازی CME و ایجاد فایل کانفیگ ، تا جایی که ممکن است کامند‌های دوره‌ی CCNA R&S را معرفی کرده و دلیل نوشتن هر یک را توضیح می‌دهیم ، اما بدیهی است که آشنایی مقدماتی با برخی مفاهیم سیسکو R&S و مطالب مطرح شده در مقالات ۱ تا ۸ ویپ سیسکو باعث درک جامع و عمیق‌تر مطالب خواهد شد .

قدم اول ، آماده‌سازی مقدمات برای راه‌اندازی مرکز تلفن CME

برای این که درک درستی از روند کار داشته باشید در قدم اول تصویر سناریو را مشاهده نمایید .

 
سناریو عملی راه اندازی CME
 

همانطور که می‌بینید در طبقه یک و دو یک تلفن و یک PC وجود دارد که VLAN هر کدام در کنار آن نوشته شده است . هدف ما این است که :

  1. هر دستگاه در VLAN خود قرار گیرد .
  2. با DHCP به همه تجهیزات IP بدهیم .
  3. PCها یکدیگر را پینگ کنند .
  4. پس از راه اندازی CME فایل کانفیگ تلفن‌ها ساخته شده و تلفن‌ها رجیستر شوند .
  5. در آخر تلفن‌ها با یکدیگر تماس بگیرند .

ابتدا روی سوییچ‌ها VLANهای مورد نظر را به کمک کامند‌های مربوطه می‌سازیم .

سوییچ طبقه ۱ و ۲ و ۳

switch> enable
switch# configure terminal
switch(config) vlan 10
switch(config-vlan) name pc-f1
switch(config-vlan) vlan 20
switch(config-vlan) name pc-f2
switch(config-vlan) vlan 30
switch(config-vlan) name voice

حال همانطور که قبلا گفتیم باید پورت‌های هر VLAN را عضو VLAN مربوطه نموده خدمات ویپ و آن‌ها را در حالت Access قرار دهیم . سپس برای عبور ترافیک تمام VLANها به سمت روتر ، لینک بین سوییچ طبقه اول و سوم ، سوییچ طبقه دوم و سوم ، سوییچ طبقه سوم و روتر را از نوع ترانک قرار می‌دهیم .

سوییچ طبقه ۱

switch(config) interface fastethernet 0/1
switch(config-if) switchport mode access
switch(config-if) switchport access vlan 10
switch(config-if) switchport voice vlan 30
switch(config-if) interface fastethernet 0/2
switch(config-if) switchport mode trunk

سوییچ طبقه ۲

switch(config) interface fastethernet 0/1
switch(config-if) switchport mode access
switch(config-if) switchport access vlan 20
switch(config-if) switchport voice vlan 30
switch(config-if) interface fastethernet 0/2
switch(config-if) switchport mode trunk

سوییچ طبقه ۳

switch(config) interface fastethernet 0/3
switch(config-if) switchport mode trunk

حال پورت روتر را روشن نموده و IVR یا Inter VLAN Routing را روی آن پیاده‌سازی می‌کنیم . ( Inter VLAN Routing یکی از مباحث دوره‌ی CCNA R&S می‌باشد . همانطور که می‌دانید به صورت پیش‌فرض هیچ ارتباطی بین VLAN‌های مختلف وجود ندارد مگر این که Inter VLAN Routing پیاده‌سازی شده باشد . به کمک این قابلیت می‌توان توسط روتر ترافیک VLANهای مختلف را به یکدیگر ارسال نمود . اگر به کامند‌های ذیل دقت کنید متوجه می‌شوید که ابتدا وارد Sub interfaceها می‌شویم و پس از فعالسازی ۱q. روی پورت ، یک IP نیز به آن اختصاص می‌دهیم . )

روی روتر

Router> enable
Router# configure
Router(config)# interface fastEthernet 0/0
Router(config-if)# no shutdown
Router(config-if)# exit
Router(config)# int fastEthernet 0/0.10
Router(config-subif)# encapsulation dot1Q 10
Router(config-subif)# ip address 192.168.10.1 255.255.255.0
Router(config-subif)# int fastEthernet 0/0.20
Router(config-subif)# encapsulation dot1Q 20
Router(config-subif)# ip address 192.168.20.1 255.255.255.0
Router(config-subif)# int fastEthernet 0/0.30
Router(config-subif)# encapsulation dot1Q 30
Router(config-subif)# ip address 192.168.30.1 255.255.255.0

حال نوبت به یکی از مهم‌ترین قدم‌های راه اندازی CME یعنی DHCP می‌رسد . خدمات voip در این بخش می‌خواهیم روی روتر طبقه‌ی سوم سرویس DHCP را راه‌اندازی نماییم . همانطور که مشاهده می‌کنید برای تلفن‌ها آدرس TFTP سرور با Option 150 را نیز معرفی کرده‌ایم .

روی روتر

Router(config)# ip dhcp pool f1-data
Router(dhcp-config)# network 192.168.10.0 255.255.255.0
Router(dhcp-config)# default-router 192.168.10.1
Router(config)# ip dhcp pool f2-data
Router(dhcp-config)# network 192.168.20.0 255.255.255.0
Router(dhcp-config)# default-router 192.168.20.1
Router(config)# ip dhcp pool voice
Router(dhcp-config)# network 192.168.30.0 255.255.255.0
Router(dhcp-config)# default-router 192.168.30.1
Router(dhcp-config)# option 150 ip 192.168.30.1

پس از طی کردن مراحل فوق به هر یک از تجهیزات یک IP اختصاص داده می‌شود ( ۱۹۲٫۱۶۸٫۱۰٫۲ به PC طبقه اول و ۱۹۲٫۱۶۸٫۲۰٫۲ به PC طبقه دوم اختصاص داده شده است ) . همانطور که در تصویر ذیل می‌بینید کامپیوتر‌ها نیز به سادگی می‌توانند یکدیگر را پینگ کنند .

سناریو عملی CME
 

قدم دوم ، راه اندازی CME

قبل از این که کامند‌ها را بررسی کنیم به دو تعریف ذیل دقت کنید :

  1. Ephone-dn : به طور خلاصه و ساده ، یک داخلی‌ است که برای تلفن‌ها تعریف می‌کنیم و برای آن یک شماره‌ی داخلی نیز انتخاب می‌کنیم . Ephone-dnها می‌توانند Single یا Dual باشد که اولی فقط یک تماس را پردازش می‌کند ولی حالت دوم می‌تواند سرویس پشت‌خطی یا کنفرانس تماس را نیز پشتیبانی نماید .
  2. Ephone : منظور تلفنی است که به صورت فیزیکی استفاده می‌کنیم .

در سناریویی که در حال انجام آن هستیم از روتر ۲۸۱۱ سیسکو برای راه اندازی CME استفاده شده است . برای راه اندازی مرکز تلفن CME و رجیستر شدن تلفن‌ها باید کامند‌های ذیل را روی روتر وارد نماییم .

روی روتر

Router(config)# telephony-service
Router(config-telephony)# ip source-address 192.168.30.1 port 2000
Router(config-telephony)# max-ephones 10
Router(config-telephony)# max-dn 10
Router(config-telephony)# auto assign 1 to 10
Router(config-telephony)# auto-reg-ephone
Router(config-telephony)# create cnf-files

توضیح کامند‌ها :

  1. ابتدا وارد تلفنی سرویس شده‌ایم .
  2. آدرس مرکز تلفن و پورت را مشخص می‌کنیم .
  3. ماکزیمم تعداد تلفن‌ها را مشخص می‌کنیم .
  4. ماکزیمم تعداد داخلی‌ها را مشخص می‌کنیم .
  5. تعیین می‌کنیم که داخلی ۱ تا ۱۰ به صورت خودکار به تلفن‌ها اختصاص داده شود .
  6. تعیین می‌کنیم که تلفن‌ها به صورت خودکار شناسایی شوند . ( در غیر این صورت باید تک به تک به تنظیمات تلفن‌ها در روتر رفته و مک آدرس آن‌ها را ثبت کنیم . )
  7. درخواست ساخت فایل کانفیگ در سرور را ارسال می‌کنیم .

در آخر باید برای هر یک از Ephone-dnها یک شماره داخلی تعیین نماییم .

روی روتر

Router(config)# ephone-dn 1
Router(config-ephone-dn)# number 1000
Router(config-ephone-dn)# ephone-dn 2
Router(config-ephone-dn)# number 2000
….

سناریو عملی مرکز تلفن ویپ CME
 

حال همانطور که در تصویر فوق مشاهده می‌کنید . با گرفتن شماره داخلی تلفن طبقه‌ی دیگر ، تلفن شروع به زنگ خوردن می‌کند .

سناریو‌ی عملی راه‌اندازی مرکز تلفن CME در همین نقطه به پایان می‌رسد . بدیهی است که سناریوی فوق یک مثالی کوچک از امکانات و قابلیت‌های تجهیزات سیسکو می‌باشد و علاقه‌مندان به یادگیری باید برای آشنایی هر چه بیشتر با مراکز تلفنی سیسکو سناریو‌های متعدد راه‌اندازی کرده و حالت‌های گوناگون آن را آزمایش و بررسی نمایند .

در صورت وجود هرگونه مشکل یا ابهام در مورد مقاله‌ی فوق می‌توانید از طریق بخش دیدگاه‌ها با کارشناس سیسکو گروه ویپینگ در ارتباط باشید .

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۱ آبان ۹۸ ، ۱۱:۴۷
ویرا ویرا

سلام . با قسمت هشتم از سری مقالات آموزش ویپ سیسکو در خدمت شما عزیزان هستیم . در این قسمت از مقالات آموزش ویپ می‌خواهیم به نحوه تنظیم سرویس DHCP در روتر سیسکو برای IP دهی به تلفن‌ها و معرفی سرور TFTP بپردازیم . با ما همراه باشید .

اگر مقاله ششم را به یاد داشته باشید ، گفتیم که برای رجیستر شدن تلفن سیسکو باید یک روند به خصوص طی شده و یکسری از سرویس‌ها راه‌اندازی شود . برای یاد‌آوری ، به طور خلاصه روند طی شده توسط تلفن سیسکو برای رجیستر شدن روی مرکز تلفن را مرور می‌کنیم .

  1. برق تلفن تامین شده و تلفن روشن می‌شود .
  2. تلفن از طریق CDP اقدام به پیدا‌کردن Voice VLAN می‌کند .
  3. پس از پیدا کردن VLAN خود درخواست IP یا DHCP Request ارسال می‌کند .
  4. از طریق سرویس DHCP در روتر سیسکو یا دیگر تجهیزات یک IP برای تلفن صادر شده و سرور TFTP معرفی می‌شود .
  5. تلفن فایل کانفیگ را از TFTP درخواست می‌کند .
  6. تلفن سعی می‌کند با یکی از مراکز تلفنی معرفی شده در فایل کانفیگ ارتباط برقرار کرده و رجیستر شود .

تا این مرحله نحوه راه‌اندازی سرویس‌های لازم برای مراحل ۱ و ۲ را بررسی کرده‌ایم‌ . حال نوبت به تنظیم DHCP در روتر سیسکو برای عبور از مرحله‌ی ۳ و ۴ می‌رسد .

آشنایی با نحوه تنظیم DHCP در روتر سیسکو :

برای درک بهتر نحوه راه‌اندازی این سرویس و آشنایی بهتر با کامند‌های لازمه مانند مقالات قبل ، خدمات ویپ این مبحث را در نرم‌افزار Packet Tracer روی یک روتر ۲۸۱۱ بررسی خواهیم کرد .

همانطور که مشاهده می‌کنید ما پس از انتخاب یک روتر ۲۸۱۱ ، کامند‌های مربوطه را روی آن وارد نموده‌ایم .

نحوه تنظیم DHCP در روتر Cisco
 

در ابتدای کار وارد محیط config می‌شویم و سپس داریم :

  1. در این مرحله دو رنج IP که برای موارد خاص احتیاج داریم را از دو Pool ساخته شده خارج کردیم . خدمات voip در کامند اول ای پی ۱۷۲٫۱۶٫۱٫۱ تا ۱۷۲٫۱۶٫۱٫۹ و در کامند دوم ۱۷۲٫۱۶٫۲٫۱ تا ۱۷۲٫۱۶۸٫۲٫۹ Exclude شده‌اند .
  2. در این بخش یک Pool برای شبکه Data در نظر گرفته شده است . علاوه بر رنج IP این Pool دو پارامتر Default router و DNS نیز توسط کامند‌ها مشخص شده تا توسط DHCP در اختیار کلاینت‌ها قرار گیرد .
  3. در این بخش یک Pool برای شبکه Voice در نظر گرفته شده است . همانطور که می‌بینید علاوه بر مواردی که برای بخش Data تنظیم نموده‌ایم یک Option با شماره ۱۵۰ نیز معرفی شده که آدرس سرور TFTP را به تلفن‌ها معرفی می‌کند .

نکات مهم :

  • همانطور که گفته‌ شد شما می‌توانید از تجهیزات دیگر مانند میکروتیک یا سرویس‌های مایکروسافتی نیز برای راه‌اندازی DHCP استفاده نمایید .
  • در صورتی که از MLSها و یا دیگر تجهیزات سیسکویی که مانع سرویس‌دهی DHCP می‌شوند استفاده می‌کنید باید از کامند ip helper-address برای تنظیم DHCP relay استفاده نمایید .
  • آدرسی که برای TFTP وارد می‌نمایید باید آدرس سروری باشد که فایل‌های XML کانفیگ تلفن‌ها درون آن قرار داده شده است .

تنظیم ساعت با NTP :

یکی از دیگر موارد مهمی‌ که باید برای زیرساخت شبکه خود آماده نمایید تنظیم زمان تجهیزات می‌باشد .  دلایل بسیار زیادی وجود دارد که باعث می‌شود از این اقدام به عنوان یکی از مراحل مهم راه‌اندازی تجهیزات شبکه نام برده شود . برخی از آن‌ها عبارت‌اند از :

  • نمایش زمان دقیق برای کاربر
  • نمایش زمان درست در جزئیات تماس‌های برقرار‌شده و پست صوتی
  • نمایش زمان درست در Logها و خطا‌ها
  • امنیت تجهیزات
  • ….

برای تنظیم NTP سرور در تجهیزات سیسکو کافی است وارد مود Config شده و از کامند‌های ذیل استفاده می‌نماییم .

Router(config) # ntp server 212.26.18.41

Router(config) # clock timezone teh 3 30

همانطور که مشاهده‌ می‌کنید با کامند اول آدرس یک NTP سرور را برای دستگاه وارد نمودیم و با کامند دوم منطقه زمانی را نیز تنظیم کردیم . برای این که متوجه شوید ساعت دستگاه به درستی تنظیم شده است یا خیر ، می‌توانید از کامند Show Clock در مود Enable استفاده نمایید .

پس از این که ساعت دستگاه را توسط NTP تنظیم نمودید باید سرویس NTP سرور را روی روتر خود اجرا کنید تا دیگر تجهیزات بتوانند با ارسال درخواست به این دستگاه ، ساعت دقیق را دریافت کنند . برای این کار کافی است از کامند ntp master 4 استفاده کنید . عدد قرار گرفته در آخر این کامند stratum number می‌باشد . دقت یک NTP سرور به stratum آن بستگی دارد که چون معمولا NTPهای موجود در اینترنت دارای stratum number دو یا سه هستند ما عدد ۴ را برای دستگاه خود انتخاب می‌کنیم .

تا این مرحله تنظیمات اولیه لازم برای راه‌اندازی و رجیستر کردن یک تلفن سیسکو روی مرکز تلفن را مورد بررسی قرار دادیم . در قسمت بعدی سری مقالات آموزش ویپ سیسکو اقدام به راه‌اندازی یک سناریو برای رجیستر کردن دو تلفن سیسکو روی مرکز تلفن CME و تماس با یکدیگر خواهیم کرد . بنابر‌این بهتر است مطالب مطرح شده در قسمت‌های ۶ ، ۷ و ۸ را به خوبی فرا گرفته باشیم . در صورت وجود هرگونه سوال یا ابهام در مورد نحوه تنظیم DHCP در روتر سیسکو و یا دیگر مطالب مطرح شده می‌توانید از طریق فیلد دیدگاه‌ها با کارشناسان سیسکو گروه ویپینگ در ارتباط باشید .

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۱ آبان ۹۸ ، ۱۱:۴۴
ویرا ویرا

سلام . با قسمت هفتم سری مقالات آموزش ویپ سیسکو در خدمت شما عزیزان هستیم . در این قسمت از مقالات آموزش VOIP می‌خواهیم مفهوم Voice VLAN و نحوه تنظیم آن در تجهیزات سیسکو را در قالب یک سناریو مورد بررسی قرار دهیم و پس از آن مروری بر مفهوم CDP یا Cisco Discovery Protocol داشته باشیم . با ما همراه باشید .

اگر به خاطر داشته باشید در قسمت ششم مقالات آموزش ویپ Cisco ، مراحل رجیستر شدن یک تلفن سیسکو روی مرکز تلفن را مورد بررسی قرار دادیم و گفتیم که یکی از اقدامات اولیه‌‌ای که یک متخصص ویپ برای پیاده‌سازی یک سیستم تلفنی VOIP ایده‌آل باید انجام دهد ، تنظیم VLAN‌های Data و Voice در شبکه می‌باشد . برای این که درک درستی از مفهوم Voice VLAN داشته باشید ، در مرحله‌ی اول بهتر است مروری بر دلایل VLAN بندی یک شبکه و به طور کلی مفهوم VLAN بندی داشته باشیم .

مفهوم VLAN در تجهیزات سیسکو چیست ؟

از جمله مهم‌ترین دلیل ایجاد VLAN‌های متعدد در شبکه می‌توان به تقسیم شبکه به چند Broadcast Domain اشاره نمود . به طور کلی می‌توان گفت هر رنج IP برابر با یک VLAN و هر VLAN برابر با یک Broadcast Domain می‌باشد . استفاده از VLAN بندی در شبکه مزیت‌های زیادی دارد که برخی از آن‌ها عبارت است از :

  1. مدیریت بخش‌های مختلف شبکه مانند سرورها ، کاربران و ….
  2. افزایش کارایی با ایجاد چند Broadcast Domain و جلوگیری از Broadcast Storm
  3. افزایش امنیت با طبقه‌بندی شبکه به Subnetهای مستقل و نوشتن ACLهای مختلف برای آن‌ها

نکته‌ی مهمی که برای آشنایی بهتر با مفهوم Voice VLAN باید با آن آشنایی داشته باشید خدمات ویپ مفهوم Trunk و تگ زدن می‌باشد . برای درک بهتر این موضوع تصور کنید که در طبقه‌ی اول شرکت یک سوییچ ۲۴ پورت داریم که ده پورت اول آن به VLAN 1 و ده پورت دوم آن به VLAN 2 اختصاص دارد . در طبقه‌ی دوم هم یک سوییچ ۲۴ پورت دیگر قرار داده‌ایم که مجددا ده پورت اول آن به VLAN 1 و ده پورت دوم آن به VLAN 2 اختصاص دارد . همانطور که می‌دانید در حالت معمول بین دو VLAN متفاوت در سوییچ ارتباطی وجود ندارد . زمانی که می‌خواهیم ارتباط کلاینت‌های هر دو VLAN با VLAN مشابه خود در طبقه‌ی دیگر برقرار شود باید از لینک ترانک و مفهوم تگ‌زنی یا ۸۰۲٫۱Q استفاده نماییم .

مفهوم VLAN
 

وقتی ارتباط بین دو سوییچ در حالت ترانک قرار گیرد ، بسته‌های ارسالی تمام VLANها از روی این مسیر نیز ارسال خواهد شد . برای مشخص شدن VLAN هر بسته ، سوییچ در هنگام ارسال ، تگ VLAN مربوطه را به بسته می‌زند و سپس بسته را ارسال می‌کند ، سوییچ دوم بسته را گرفته و تگ را بررسی می‌کند تا VLAN مورد نظر را تشخیص دهد . پس از تشخیص تگ را حذف کرده و بسته را به سمت مقصد ارسال می‌کند .

مفهوم VOICE VLAN در تجهیزات سیسکو چیست ؟

سیسکو همواره پیشنهاد می‌دهد تا کارشناسان برای حفظ امنیت بسته‌های صوت ، تلفن‌ها را در یک VLAN جداگانه قرار دهند . چرا که هنگامی که کامپیوتر‌ها و تلفن‌ها همگی در یک VLAN قرار داشته باشند هکر به سادگی می‌تواند با نصب نرم‌افزار‌های به خصوصی بسته‌های صوت را دریافت نموده و شروع به شنود ارتباط تلفن‌ها کند . مسئله‌ای دیگری که در این مرحله رخ می‌دهد این است که معمولا در سازمان‌ها یا ادارات برای هر کاربر یک کابل شبکه در نظر گرفته شده است و امکان اتصال تلفن و کامپیوتر به صورت مجزا و قرارگیری هر یک در یک VLAN جداگانه وجود ندارد . درست در همین نقطه آشنایی با مفهوم Voice VLAN بسیار مفید خواهد بود . همانطور که گفته‌ شد تلفن‌های سیسکو دارای ۲ پورت برای اتصال به شبکه می‌باشند . پورت SW برای اتصال تلفن به شبکه و پورت PC برای اتصال کامپیوتر از طریق تلفن به شبکه در نظر گرفته شده است . هنگامی که تجهیزات را به این صورت به شبکه وصل می‌کنید ، می‌توانید برای پورت مورد نظر در سمت سوییچ دو VLAN تعریف کنید . یکی Voice VLAN و دیگری VLAN دیتا .

سوالی که ممکن است در این لحظه برای شما ایجاد شده باشد این است که ، همانطور که گفته شد ، زمانی که می‌خواهیم ترافیک چند VLAN را روی یک کابل ارسال کنیم ارتباط باید از نوع ترانک باشد . پس آیا در این حالت نیز ارتباط تلفن و سوییچ باید از نوع ترانک باشد ؟

خیر دوست عزیز . درست است که ارسال ترافیک چند VLAN مختلف تنها روی ارتباطات ترانک امکان پذیر است خدمات voip اما در این حالت نیازی نیست پورت را در حالت ترانک تنظیم نمایید . زمانی که تلفن سیسکو را به سوییچ متصل می‌کنیم یک نوع ارتباطی که شاید بتوان آن را mini trunk نامید بین سوییچ و تلفن ایجاد می‌شود که امکان ارسال دیتای کامپیوتر و تلفن در دو VLAN مجزا را برای ما فراهم می‌کند . بنابراین برای راه‌اندازی این سناریو باید پورت سوییچ را در مود Access تنظیم کنیم .

دو نکته‌ی بسیار مهمی که باید برای درک دقیق‌تر مفهوم Voice VLAN در نظر داشته باشید این است که :

۱) مفهوم Voice VLAN مختص سوییچ‌های سیسکو می‌باشد .

۲) برای این که اتصال تلفن به سوییچ زمان کمتری احتیاج داشته باشد باید Port fast را تنها روی پورت‌های متصل به تلفن‌ها فعال نماییم . ( قابلیت Port fast مرتبط با مفهوم Spanning Tree در دوره‌ی CCNA R&S می‌باشد . فعالسازی این قابلیت باعث می‌شود UP شدن پورت سوییچ زمانبر نباشد و بلافاصله پس از اتصال ، پورت UP شده و ارتباطات لازم برای رجیستر شدن تلفن برقرار شود . )

سناریو راه‌اندازی Voice VLAN :

همانطور که در ابتدای مقاله گفتیم می‌خواهیم برای آشنایی بیشتر شما عزیزان با مفهوم Voice VLAN ، کامند‌های لازمه جهت تنظیم این قابلیت را در قالب یک سناریو مرور کنیم . در این سناریو می‌خواهیم یک تلفن سیسکو و کامپیوتر متصل به آن را به یک سوییچ سیسکو متصل کنیم و VLANهای لازمه را تنظیم نماییم .

مفهوم VOICE VLAN
 

بخش ۱ : در این مرحله وارد مود config شده و VLan10 را برای Voice و Vlan20 را برای Data ساختیم و نام آن‌ها را نیز ست کردیم .

بخش ۲ : در این بخش با کامند sho vlan brief لیست Vlan‌های ساخته شده را درخواست دادیم .

بخش ۳ : در این بخش مشاهده می‌کنید که Vlanهای مورد نظر ما ساخته شدند ولی تا این مرحله هیچ پورتی عضو آن‌ها نشده است .

 
تنظیم VOICE VLAN
 

در قدم بعدی مشاهده می‌کنید که ابتدا وارد تنظیمات پورت مربوطه شدیم و سپس با کامند اول پورت را در مود Access برده و با دو کامند بعدی Voice VLAN و VLAN دیتا را برای این پورت تعیین کردیم و در آخر قابلیت Port fast را نیز روی پورت فعال نمودیم .

 
راه اندازی VOICE VLAN
 

حال همانطور که در تصویر فوق مشاهده می‌کنید پورت مورد نظر ما در Vlanهای ساخته شده قرار گرفت .

نکته مولف : اگر با نحوه‌ی قرار دادن پورت سوییچ در وضعیت ترانک آشنایی ندارید می‌توانید مانند مراحل فوق ابتدا به تنظیمات پورت مربوطه رفته و با کامند (( switchport mode trunk )) پورت را در وضعیت ترانک قرار دهید .

نکته مهم : حال که با مفهوم Voice Vlan در تجهیزات سیسکو آشنا شدید بهتر است بدانید که تلفن سیسکو از طریق CDP یا Cisco Discovery Protocol می‌تواند VLAN خود را تشخیص دهد . این پروتکل مختص تجهیزات سیسکو می‌باشد و به تجهیزات سیسکو این امکان را می‌دهد تا بتوانند اطلاعاتی از دستگاه سیسکویی مقابل خود به دست آورند . بدیهی است که زمانی که شما در سناریوی خود از تلفن‌های غیر سیسکویی استفاده می‌کنید به دلیل عدم پشتیبانی CDP باید Voice VLAN را روی آن‌ها به صورت دستی تنظیم نمایید . پروتکل CDP معمولا روی تجهیزات سیسکو فعال می‌باشد اما در صورتی که نیاز به فعال سازی دستی آن داشتید ، می‌توانید با مراجعه به تنظیمات پورت مربوطه و زدن کامند (( cdp enable )) این قابلیت را روی پورت مورد نظر فعال کنید .

مبحث Voice Vlan در تجهیزات سیسکو در همین مرحله به پایان می‌رسد . در صورت وجود هرگونه سوال یا ابهام می‌توانید با کارشناسان سیسکو گروه ویپینگ از طریق دیدگاه‌ها در ارتباط باشید . در قسمت بعدی آموزش ویپ سیسکو بحث را با یکی دیگر از مطالب جذاب دنیای VOIP ادامه خواهیم داد .

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۱ آبان ۹۸ ، ۱۱:۴۳
ویرا ویرا

سلام . به قسمت ششم سری مقالات آموزش ویپ سیسکو خوش‌آمدید . در این قسمت از مقالات آموزش ویپ می‌خواهیم کمی با نکات و ویژگی‌های سخت‌افزاری تلفن سیسکو آشنا شویم و روند کلی رجیستر شدن این تلفن‌ها روی مرکز تلفن سیسکو را مرور کنیم . با ما همراه باشید .

بررسی ویژگی‌ها و سخت‌افزار تلفن سیسکو :

شاید بهتر باشد در ابتدا برای آشنایی بهتر و درک درست مطالب شکل ظاهری و پورت‌های ورودی و خروجی یک مدل تلفن سیسکو را مورد بررسی قرار دهیم . تصاویر زیر یک مدل تلفن سیسکو همراه با پورت‌های متداول آن را نمایش می‌دهند .

 
شکل ظاهری تلفن سیسکو

همانطور که در تصویر سمت راست مشاهده می‌نمایید ، یک تلفن Cisco پورت‌های ورودی و خروجی متفاوتی دارد که کاربرد هر یک از این پورت‌ها عبارت است از :

بخش A :

  • ۱ : این پورت ، پورت RS232 می‌باشد که شما می‌توانید برای اتصال ماژول توسعه یا expansion module از آن استفاده نمایید . ( تصویر ماژول expansion یا توسعه در ادامه قابل رویت می‌باشد )
  • ۲ : نام این پورت SW می‌باشد که برای اتصال تلفن به سوییچ مورد استفاده قرار می‌گیرد  .
  • ۳ : نام این پورت PC می‌باشد که برای اتصال کامپیوتر ، تلفن دیگر ، لپتاپ و … کاربرد دارد . خدمات ویپ به عنوان مثال فرض کنید یک نود شبکه کنار میز شما قرار دارد و شما می‌خواهید از این نود برای اتصال کامپیوتر و تلفن خود به شبکه استفاده نمایید . برای این کار شما باید پورت SW تلفن را به نود شبکه متصل نموده و برای اتصال کامپیوتر به شبکه از پورت PC تلفن استفاده نمایید .
  • ۴ : عموما در زمان راه‌اندازی سیستم ویپ از سوییچ‌های POE ( که در ادامه بررسی می‌کنیم ) استفاده می‌شود . اما در صورتی که در سازمان شما سوییچ مناسب برای تامین برق تلفن وجود ندارد ، می‌توانید با اتصال آداپتور به این بخش ، برق مورد نیاز تلفن سیسکو خود را تامین نمایید .

بخش B :

  • ۵ : همانطور که از تصویر کنار پورت پیداست ، از این پورت برای اتصال هدفون به تلفن استفاده می‌شود .
  • ۶ : از این پورت برای اتصال گوشی تلفن یا Handset استفاده می‌شود .
 
ماژول Expansion و تلفن cisco
 

آشنایی با POE در تلفن سیسکو :

در مرحله‌ی اول بهتر است معنی کلمه‌ی POE را بررسی کنیم . POE مخفف عبارت Power Over Ethernet به معنای ارسال برق مورد نیاز دستگاه روی رشته‌ سیم‌های کابل شبکه می‌باشد . این قابلیت در بسیاری از تجهیزات گوناگون مانند دوربین‌های مداربسته ، خدمات voip آنتن‌های وایرلس ، تلفن های تحت شبکه و … کاربرد فراوانی دارد . چرا که علاوه بر کاهش هزینه به خاطر عدم نیاز به آداپتور ، باعث مدیریت تامین‌ برق مورد نیاز دستگاه‌ها و امکان استفاده از دستگاه‌های برق اضطراری یا UPS به صورت متمرکز می‌شود .

امروزه بسیاری از کارشناسان شبکه برای راه‌اندازی سیستم ویپ ، از سوییچ‌های POE برای تامین برق مورد نیاز تلفن های خود استفاده می‌کنند . این سوییچ‌ها می‌توانند بسته به نوع استاندارد POE خود ، برق مورد نیاز دستگاه متصل شده به آن‌ها را توسط کابل شبکه تامین نمایند . البته گفتنی است که راهکار‌های دیگری مانند استفاده از کوپلر‌ها یا Patch Panel POE برای استفاده از قابلیت POE وجود دارد ، اما این روش‌ها معمولا در سناریو‌های خاص کاربرد داشته و معمولا برای تلفن مورد استفاده قرار نمی‌گیرند .

نکته‌ی بسیار مهمی که باید در زمان انتخاب تجهیزات مورد نیاز خود برای راه‌اندازی سناریوی ویپ سیسکو در نظر بگیرید این است که قبل از تهیه اقلام حتما با مطالعه توضیحات محصولات مورد نظر ، از سازگاری استاندارد POE تجهیزات با یکدیگر اطمینان حاصل کنید . چرا که برخی از تجهیزات قدیمی سیسکو از استاندارد‌ قدیمی انحصاری خود برای استفاده از این قابلیت استفاده می‌کنند که به آن Inline Power گفته می‌شود . در نتیجه اگر پس از تهیه اقلام ، تجهیزات از نظر تامین برق با یکدیگر سازگار نباشند با مشکل مواجه خواهید شد .

نکته‌ی دیگری که در این خصوص باید در نظر بگیرید این است که برخی از تجهیزات بیش از توان استاندارد POE متداول ( ۸۰۲af ) برق استفاده می‌کنند . به عنوان مثال در صورت اتصال ماژول توسعه یا expansion به تلفن خود دیگر نمی‌توانید توسط POE برق مورد نیاز آن را تامین نمایید . در نتیجه برای روشن کردن آن تلفن به آداپتور نیاز خواهید داشت .

روند رجیستر شدن تلفن سیسکو روی مرکز تلفن :

برای این که شما عزیزان یک دید کلی به نحوه رجیستر شدن تلفن سیسکو روی مرکز تلفن داشته باشید در این قسمت از آموزش ویپ سیسکو یک مرور کلی به روند این موضوع خواهیم داشت و در قسمت بعدی این اقدامات را به صورت گام به گام و تصویری مورد بررسی قرار خواهیم داد .

برای رجیستر شدن تلفن های سیسکو  روی مرکز تلفن باید اقداماتی را در مرحله‌ی اول انجام دهیم .

  1. ساخت VLANها : همانطور که می‌دانید در هنگام راه‌اندازی زیرساخت شبکه از VLANهای مختلفی برای امنیت ، جلوگیری از مشکلاتی مانند Broad cast storm ، مدیریت ترافیک و دسترسی  و … استفاده می‌شود . اولین قدمی که برای راه‌اندازی یک سیستم ویپ ایده‌آل باید بردارید تنظیم VLAN برای ترافیک صدا می‌باشد که نحوه تنظیم آن را در قسمت بعدی مقاله آموزش ویپ سیسکو مورد بررسی قرار می‌دهیم .
  2. تنظیم DHCP و IPها : قدم دیگری که برای راه‌اندازی سناریو‌ی خود باید بردارید تنظیم DHCP برای دادن IP به تلفن و معرفی سرور TFTP برای دریافت فایل کانفیگ می‌باشد . البته شما می‌توانید IPها را به صورت دستی نیز تنظیم کنید اما زمانی که تعداد تلفن‌ها بالا می‌رود این کار بسیار زمانگیر خواهد بود . نحوه راه‌اندازی سرویس DHCP سیسکو را در قسمت بعدی آموزش ویپ مورد بررسی قرار خواهیم داد . البته شما می‌توانید در سناریو‌ی خود از DHCP سرور‌های دیگر مانند میکروتیک نیز استفاده نمایید .
  3. فعالسازی CDP : این عبارت مخفف واژه‌ی Cisco Discovery Protocol می‌باشد . به کمک این قابلیت تجهیزات سیسکو می‌توانند اطلاعاتی از همسایه‌های سیسکویی خود دریافت نمایند . این اقدام را در جلسات بعدی مورد بررسی قرار خواهیم داد .
  4. تنظیم NTP : بهتر است در هنگام پیاده‌سازی سناریو‌ی ویپ ، NTP سرور دستگاه‌های خود را به دقت تنظیم نمایید تا زمان همه‌ چیز به درستی تنظیم شود . نحوه تنظیم NTP روی تجهیزات سیسکو را در آینده بررسی خواهیم کرد .
  5. تنظیم فایل پیکربندی : در گام آخر باید توسط تنظیماتی فایل کاتفیگ تلفن ها را در سرور خود ایجاد نموده و در اختیار تلفن قرار دهید که در اینده به طور کامل در مورد آن صحبت خواهیم کرد .

مطالب مرتبط با قسمت ششم آموزش ویپ سیسکو در همین نقطه به پایان می‌رسد . در صورت وجود هر گونه سوال یا ابهام مشکلات خود را از طریق بخش دیدگاه‌ها با کارشناسان ویپ سیسکو گروه ویپینگ در میان بگذارید .

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۱ آبان ۹۸ ، ۱۱:۴۱
ویرا ویرا

سلام . با ادامه بررسی محصولات و راه‌کارهای ویپ سیسکو در قسمت پنجم از سری مقالات آموزش VOIP سیسکو در خدمت شما عزیزان هستیم . همانطور که می‌دانید در قسمت قبل یعنی مقاله معرفی راه کارها و محصولات VOIP سیسکو – قسمت اول ، سه محصول CME , CUE , CUCM از راه کارهای ویپ سیسکو را معرفی کردیم و ویژگی‌های هر یک از این محصولات را مورد بررسی قرار دادیم . حال به بررسی باقی راه‌کارهای ارائه شده توسط سیسکو می‌پردازیم .

معرفی CUC در راه‌کار‌های VOIP سیسکو

CUC مخفف عبارت Cisco Unity Connection ، یکی دیگر از راه‌کارهای ویپ سیسکو برای راه‌‌اندازی پست صوتی ، تلفن گویا و … می‌باشد . این محصول به صورت نرم‌افزاری بوده و اصولا برای راه‌اندازی آن از یک ماشین مجازی با ۸ گیگ رم و ۱۲۰ گیگ هارد استفاده می‌شود . این نرم‌افزار دارای چند نسخه یا ادیشن مختلف می‌باشد که محبوب‌ترین و پرکاربرد‌ترین نوع آن نسخه لینوکسی بوده که به صورت Appliance به کاربران ارائه می‌شود . این نسخه یا ادیشن نسبت به دیگر مدل‌های ارائه شده علاوه‌ بر تعداد پست صوتی بیشتر ، از قرار دادن سرور بکاپ به صورت ACTIVE/ACTIVE نیز پشتیبانی می‌کند .

اگر قسمت چهارم مقالات آموزش ویپ سیسکو را به خاطر داشته باشید ، از ماژول سخت‌افزاری CUE به عنوان یکی از راه‌کارهای خدمات ویپ سیسکو برای راه‌اندازی سیستم پست صوتی یاد شد . حال که هر دو محصول کاربردی ارائه شده‌ی سیسکو در زمینه‌ی پست صوتی را می‌شناسید بهتر است با مشاهده‌ی جدول ذیل ، تفاوت بین این دو راه‌کار‌  را بهتر درک کنید .

 
راهکارهای ویپ سیسکو | cuc
 
 

ستون Redundancy قابلیت قرار دادن سرور بکاپ برای Failover هر یک از راهکارها را نمایش می‌دهد . همانطور که مشاهده می‌کنید حالت CUE و CUCM از این قابلیت پشتیبانی ‌نمی‌کنند و راهکار Cisco unity فقط به صورت Active/Passive از این قابلیت پشتیبانی می‌کند . اما راهکار CUC از این قابلیت به صورت Active/Active یا فعال بودن دو سرور به صورت همزمان پشتیبانی می‌کند .

در ادامه به برخی از ویژگی‌هایی که راه‌اندازی CUC در اختیار ما قرار می‌دهد اشاره می‌کنیم .

  • ایجاد تا ۲۰۰۰۰ صندوق پست صوتی به ازای هر سرور
  • داشتن ساختار Appliance مانند CUCM
  • قابلیت فعالسازی سرور پشتیبان به صورت Active/Active
  • داشتن دسترسی به صندوق صوتی از هر مکان
  • قابلیت تلفن گویا
  • …..

به عنوان نکته‌ی آخر در مورد راه‌کار CUC بهتر است بدانید که این محصول قابلیت یکپارچه‌ شدن با CME و اتصال به CUCM را نیز دارا می‌باشد .

بررسی Cisco unified CM IM and presence

IM & P یکی دیگر از راه‌کارهای ویپ سیسکو می‌باشد . شما به کمک این محصول می‌توانید بین افراد حاضر در شرکت قابلیت ارسال پیام را نیز فعال نمایید . این محصول دارای ویژگی‌های بی‌نظیری مانند ثبت لاگ‌های ارتباطات ، ایجاد محیطی امن برای ارسال پیام‌ها و … نیز می‌باشد .

بررسی Cisco Jabber

به کمک این نرم‌افزار می‌توانید امکان استفاده از بسیاری از سرویس‌های موجود در شبکه را به صورت نرم‌افزاری در اختیار کاربران قرار دهید . امکاناتی مانند : تلفن نرم‌افزاری ، ایجاد اتاق گفت و گو ، تماس صوتی و تصویری ، دفترچه تلفن و …..

 
راهکارهای ویپ سیسکو | jabber
 
 

 

بررسی Media sense

همانطور که گفته شد ، برای استفده از قابلیت ضبط مکالمات درخدمات voip سیسکو باید از نرم‌افزار‌ها و یا راه‌کار‌های خاص خود استفاده نمایید . یکی از این راه‌کار‌ها استفاده از Media sense شرکت سیسکو می‌باشد . به کمک این نرم‌افزار می‌توانید یک سرور جداگانه برای راه‌اندازی سیستم ضبط مکالمات راه‌اندازی نمایید .

بررسی Webex

یکی دیگر از محصولات سیسکو Webex می‌باشد . توسط این راه‌کار می‌توانید یک کلاس آنلاین برگزار کنید و از ویژگی‌های خاص این نرم‌افزاز برای مدیریت کلاس و ارتباط با دانشویان استفاده نمایید .

بررسی UCCX

UCCX نیز یکی دیگر از راه‌کارهای ویپ سیسکو می‌باشد . به کمک این محصول می‌توانید برخی اقداماتی مانند اسکریپ نویسی برای صف‌های پیچیده ، مدیریت تماس‌های ورودی و … را انجام دهید .

بررسی Telepresence management suite

این محصول یکی از راه‌کارهای ویپ سیسکو برای مدیریت برقراری کنفرانس‌های تصویری با کیفیت فوق‌العاده بالا می‌باشد . برخی از کاربرد‌های آن عبارت است از :

  • مدیریت سریع تمامی کنفرانس‌ها
  • تهیه گزارش از منابع Telepresence
  • همسان‌سازی دفترچه تلفن با منابع مختلف
  • زمانبندی کنفرانس‌ها و همگام‌سازی با Outlook
  • ….

بررسی VCS Expressway

راه‌کار ویپ سیسکو برای برقراری تماس با کاربرانی که خارج از شبکه قرار دارند VCS Expressway می‌باشد . با راه‌اندازی این قابلیت می‌توانید با کاربرانی که خارج از شبکه قرار دارند و یا حتی مهمانانی که به سایت شما مراجعه می‌کنند تماس صوتی و با تصویری را به ساده ترین روش برقرار کنید .

 

جمع‌بندی :

در قسمت چهارم و پنجم مقالات آموزش ویپ سیسکو نگاهی کلی به محصولات و راه‌کارهای ارائه شده توسط شرکت سیسکو پرداختیم و برخی ویژگی‌های این محصولات را نیز مورد بررسی قرار دادیم . در قسمت بعدی آموزش VOIP سیسکو بحث را با یکی دیگر از مطالب مهم دنیای Cisco ادامه خواهیم داد .

در صورت وجود هرگونه ابهام یا مشکل می‌توانید سوالات خود را از طریق بخش دیدگاه‌ها با کارشناسان سیسکو گروه ویپینگ در میان بگذارید .

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۱ آبان ۹۸ ، ۱۱:۴۰
ویرا ویرا